Kurtki i spodnie przeciwdeszczowe – jak pozostać suchym?

Długodystansowy szlak to nie tylko piękna pogoda. Gdy Twoja droga jest dostatecznie długa, prędzej czy później dopadnie Cię deszcz. Jak się przed nim chronić? Postanowiłem opisać mój system, który sprawdził się podczas kilku długich wypraw. Piszę tu wyłącznie o ubraniach, kwestie bagażu omawiając w osobnym artykule.

Podstawowa reguła: nie ma odzieży nieprzemakalnej, jest tylko wodoodporna. To subtelne rozróżnienie. Nieprzemakalnością cechują się materiały takie jak guma czy folia. Materiały te z reguły nie nadają się jednak na ubrania do wędrówek. Foliowe peleryny mają może swoje miejsce, ale trudno na nich polegać, mając przed sobą kilkaset kilometrów szlaku. Używam więc kurtek i spodni przeciwdeszczowych – wodoodpornych, co oznacza, że ich wytrzymałość na wodę ma pewne granice.

Odzież przeciwdeszczowa – rola wierzchniej warstwy

Ubrania przeciwdeszczowe w rzeczywistości spełniają 4 funkcje:

1. Chronią przed wodą z deszczu i śniegu. Zewnętrzna warstwa to zazwyczaj nylon, który sam w sobie nie jest wodoodporny. Kurtka lub spodnie zawdzięczają swoje właściwości dwóm dodatkom: membranie, znajdującej się po wewnętrznej stronie materiału oraz pokryciu od zewnątrz odpychającą wodę powłoką. Ta ostatnia oznaczana jest często symbolem DWR (durable water repellent).
2. Chronią przed wiatrem. Membrana jest w 100% wiatroszczelna, dlatego dobrze dopasowane kurtka i spodnie z nią zatrzymają każdy podmuch.
3. Ochrona termiczna. Cienki nylon Twojej kurtki nie izoluje przed zimnem tak jak puch czy polar. Mimo to, dzięki zatrzymywaniu wiatru, nie pozwala na wychłodzenie organizmu. Membrana powstrzymuje też ciepłe powietrze przed ucieczką. Nawet cienka kurtka czy spodnie będą pełniły rolę cienkich „baniek” utrzymujących nagrzane powietrze przy Tobie. Tak długo, jak długo się ruszasz i wytwarzasz ciepło, oczywiście.
4. Wyrzucają wilgoć na zewnątrz. Pory w membranie są dość małe, by zatrzymać krople wody, dość duże jednak, by przepuścić cząsteczki pary wodnej na zewnątrz. Podczas wysiłku pot, usuwany ze skóry przez bieliznę, paruje, a para ta wydostaje się na zewnątrz. W praktyce ta ostatnia cecha zależy od okoliczności. Niezależnie od obietnic producentów, gdy wędrujesz w silnym deszczu i materiał Twojej kurtki nasiąknie wodą, membrana przestanie przekazywać wilgoć na zewnątrz czyli potocznie „oddychać”. Szybki marsz w deszczu, gdy pocimy się na potęgę, oznacza więc, że wytwarzana przez nas wilgoć zostaje wewnątrz. Kurtka staje się mokra od środka, ale niekoniecznie z powodu przemoknięcia, lecz kondensacji Twojego potu na wewnętrznej stronie.

Gdyby istniała membrana idealna, w pełni szczelna, a przy tym świetnie „oddychająca”, można by używać jej jako okrycia uniwersalnego. Oddychalności i wodoodporności nie da się jednak pogodzić. Ich stosunek do siebie zawsze będzie pewnym kompromisem. Najbardziej wodoodporne tkaniny nie przepuszczają patry wodnej na zewnątrz, przypominając gumowe sztormiaki. Te, które dobrze „oddychają”, a są to wszystkie tkaniny pozbawione membrany, nie ochronią Cię dobrze przed deszczem.

Odzież z membraną czy nie?

Ta kłopotliwa cecha ubrań wierzchnich – możesz mieć wodoodporne lub świetnie oddychające, ale nie jedno i drugie naraz – sprawia, że nie ma kurtki i spodni uniwersalnych. Oznacza też, że sam używam różnych patentów na różne warunki. Zamiast jednej kurtki do wszystkiego, zabieram na szlak dwa rodzaje ubrań wierzchnich: kurtki z membraną (często także spodnie membranowe do kompletu) lub lekkie kurtki bez membrany, czyli wiatrówki. Przez minione 3 lata dorobiłem się kilku sztuk, do plecaka wrzucam je, kierując się długością szlaku, spodziewanymi warunkami oraz aktywnością, jaka planuję.

Kurtki i wiatrówki – czego używam?

Na długi szlak biorę kurtkę z membraną. Idąc przez wiele dni bądź tygodni na pewno napotkam deszcz, być może długotrwały. Na każdą membranę znajdzie się deszcz, który w końcu ją przemoczy – musi być po prostu odpowiednio silny bądź długi. Lekka warstwa wierzchnia wyposażona w membranę nie sprawi więc, że będę kompletnie suchy, zmniejszy jednak poziom zamoknięcia do rozsądnego minimum.

Wybierając kurtkę, możesz zetknąć się z kilkoma oznaczeniami opisującymi materiał: dwuwarstwowe (2L), dwuipółwarstwowe (2.5L), trzywarstwowe (3L).

• 2L – to klasyczne kurtki z podszewką, wykonaną z siatki, zazwyczaj najcięższe i najmniej wygodne w zakładaniu.
• 3L to laminaty, w których membrana sprasowana jest między dwiema warstwami materiału, chroniącymi ją od zewnątrz.
• 2.5L to także laminat, ale pozbawiony wewnętrznej warstwy, osłaniającej membranę; najlżejszy i najbardziej pakowny, ale niekoniecznie najtrwalszy.

Od dawna nie kupuję już kurtek 2-warstwowych z siatką wewnątrz. Są cięższe, zajmują więcej miejsca w plecaku, tak jak kurtka, w której przeszedłem pierwszy Łuk Karpat, która w stanie suchym ważyła prawie 800 g. Podobnie jak tamta kurtka, ubrania membranowe bywają też kłopotliwe w ubieraniu – wewnętrzna siatka plącze się nieraz na wietrze, akurat gdy potrzebne jest szybki założenie wierzchniej warstwy. W tej chwili używam wyłącznie modeli 2.5L i 3L. Priorytetem jest waga i objętość, jaką zajmują w plecaku, i w tej kategorii laminat 2.5 L jest nie do pobicia.

1. Kurtka „wszechstronna”

Przez minionych kilka lat używam modelu Salewa Pedroc ACT GTX z membraną GoreTex Active. To model lekki i bardzo pakowny, ważący jedynie 300g w rozmiarze XXL. Jej krój pozwala założyć pod spód kilka warstw warstwy termicznej. np. grubą bieliznę oraz 2 warstwy Powerstrech’a, co daje już zestaw na bardzo złą pogodę i zimę i góry wysokie. Na bardzo wymagające warunki i silny mróz mam przy sobie kurtkę puchową, zakładaną na wierzch. Ma regulowany kaptur, miękką wyściółkę w kołnierzu (dobry patent zimą) i dwie obszerne kieszenie na piersi, które pozwalają używać ich nawet podczas noszenia uprzęży. Choć lekki, jej materiał pozostaje wytrzymały na kontakt ze skałą czy konarami drzew, na tyle, że nie boję się zabrać ją na wspinanie czy długi treking. GoreTex Active jest membraną o dobrej wodoodporności i bardzo dobrej przepuszczalności pary, co odczuwam zwłaszcza zimą. Mimo to kurtka w rozmiarze XXL waży tylko 350 gramów i pakuje się do rozmiaru dwóch pięści.

Testowana była na Mont Blanc i Kazbeku, w wielu masywach polskich gór, podczas rejsów i wędrówek na Grenlandii, na zimowym i letnim trawersie Islandii oraz przejściu Alp. Waga i rozmiar czynią z modelu Salewy bardzo uniwersalną kurtkę.

Idealne zastosowania: przejścia letnie (Łuk Karpat, grań Pirenejów, przejście Alp lub krótsze szlaki), regiony ciepłe, ale z możliwością wystąpienia długich opadów (jak irańskie góry Zagros), kurtka uniwersalna na długie podróże (np. na 2 lata spędzone w Azji).

2. Wiatrówka

Czy kurtka bez membrany ma rację bytu? Tak, gdy wodoodporność nie jest kluczowa, istotna jest jednak waga i/lub oddychalność. Na 1-dniowej lub weekendowej wycieczce sprawdzam prognozę pogody, a gdy ta jest sprzyjająca, do plecaka wrzucam, jako awaryjne okrycie, cienką wiatrówkę z Pertex Quantum Air (materiał o wadze 52 g/m²). To wiatrów Cumulus Ventego ważąca 185 g w rozmiarze XXL. Technicznie jest w pełni funkcjonalną kurtką. Posiada 2 kieszenie na piersi, regulację kaptura i ściągacza dolnego, regulowane mankiety rękawów. Nie posiada jednak membrany, a sam materiał jest bardzo lekki, co sprawia, że po zwinięciu całość mieści się niemal w dłoni. Jest przy tym bardzo miękki i przyjemny w dotyku. Na krótkich, szybkich wyjściach, gdzie ryzyko przemoczenia i wychłodzenia nie jest tak duże, wybiorę właśnie tą wiatrówkę. Jest też idealną opcją do biegania i na rower. Jej wszechstronność powiększa to, że pod spód, oprócz bielizny, mieści 1-2 bluzy z Powerstrechu. Taki zestaw będzie idealny na szybkie wyjście zimowe.

Wiatrówki są bardzo dobre – do pewnej intensywności deszczu. Gdy wędrujesz lub biegniesz przy niewielkim opadzie, ciepło oddawane przez Twoje ciało działa niczym pompa, usuwając wilgoć z materiału. W dodatku wiatrówka, nie mając membrany, zdecydowanie szybciej usuwa wilgoć na zewnątrz, niewielką wodoodporność rekompensując dużą „oddychalnością”. W niewielkim deszczu możesz więc czuć się w niej sucho, o co trudno w kurtce z membraną. Gdy w tak lekkim ubraniu złapie mnie deszcz wiem, że będę w stanie iść przez kilka godzin, zanim potrzebne mi będzie schronienie.

Powyżej pewnej intensywności deszczu, przez cienki materiał wiatrówki zacznie jednak przenikać więcej wody, niż jest w stanie zatrzymać materiał. W ulewie nawet szybki marsz nie wytworzy dość ciepła, by odparować nadmiar. To powód dla którego nie zabiorę wiatrówki na wielodniową wędrówkę, gdy pogoda jest niepewna. Przykład? Szlak HRP w Pirenejach. Przez 90% tamtej wyprawy moja kurtka z membraną spoczywała tam w plecaku, ale dla 4 dni, podczas których deszcz właściwie nie przestawał padać, warto było ją mieć. Idąc w wiatrówce przez wysokie góry, na wietrze i w niskiej temperaturze, szybko przemókłbym na wylot. To zaś przyniosłoby wychłodzenie i konieczność szukania schronienia przed końcem dnia, w trudnym terenie.

Wiatrówka była za to idealnym wyborem podczas przejścia Głównym Szlakiem Beskidzkim na lekko, gdzie sprostała jednemu dniowi umiarkowanego deszczu, a w chłodne wieczory była uzupełnieniem bluzy Powerstrech.

Idealne zastosowania: na wędrówki w suchym klimacie, jako awaryjna opcja podczas krótkich wypadów, przejścia na szybko (jak Główny Szlak Beskidzki), biegi górskie i nizinne, a także zimą, gdy nie ma niebezpieczeństwa deszczu.

3. Wiatrówka „ultralekka”

Gdy idę lub biegnę na szybki trening w góry, potrzebuję czegoś absolutnie minimalistycznego. Czegoś, co da się schować w kieszonce kamizelki czy małego pasa biegowego, a przy tym będzie tak lekkie, abym nie czuł ciężaru podczas biegu. Czymś takim jest niezwykle lekka wiatrówka Windy Wendy, także od Cumulusa. W rozmiarze XXL waży piórkowe 54 gramy, co zawdzięcza tkaninie – to Toray® Airtastic, ważący 19 g/m². Niezwykle cienki nylon jest podstawową osłoną przed deszczem, choć oczywiście nie ma mowy o długim przetrwaniu w niepogodę w takiej odzieży. Jej zadaniem jest zatrzymanie wiatru – i ewentualnie krótkiego opadu. Stanowi więc doskonałą osłonę w wietrznych, ale raczej suchych warunkach. Brak membrany sprawia, że trudno się w niej spocić, a gdy już się to stanie, rozpięcie zamka pod szyją od razu chłodzi. Szybko zacząłem używać tej wiatrówki na treningach i krótkich wyjściach w góry.

Windy Wendy to daleko posunięty minimalizm. Nie ma tu kieszeni ani wentylacji. Całość zapinana jest cienkim, 3-mm suwakiem. Interesujący jest sposób pakowania: po wewnętrznej stronie lewego rękawa wszyta jest, niewyczuwalna w dotyku, kilkucentymetrowa kieszonka. Po wywinięciu na drugą stronę cała wiatrówka chowa się do niej, przybiegając rozmiar 3-4 pudełek zapałek.

Idealne zastosowania: treningi, warunki wietrzne ale względnie suche, krótkie wycieczki w eksponowanym terenie.

4. Spodnie przeciwdeszczowe

W regiony ciepłe i względnie suche zabiorę wyłącznie kurtkę. Podobnie postąpię, gdy waga plecaka jest dla mnie ważniejsza od suchych nóg. Na długi szlak w górach Europy zabiorę jednak dodatkową parę wodoodpornych spodni.

Przez ostatnie lata używałem modelu spodni Mountain Equipment Rainfall Pant. Lekkie (320 g), posiadają suwaki na całej długości nogawek (duża wygoda gdy zakładam przez buty lub nawet buty z rakami) i niezłą wodoodporność. W czasie deszczu przemakają nieznacznie na udach, w miejscu, gdzie materiał pracuje najmocniej. Dają jednak bardzo dobrą ochronę przed przemoczeniem i wychłodzeniem. Ich skuteczność jest niższa od kurtki z GoreTex Active, mają też problem z trwałością: po 8 latach membrana łuszczy się tam, gdzie tarcie materiału jest największe. Jaki model wybrałbym obecnie? Prawdopodobnie uszyty na bazie GoreTex Active lub Paclite, ze względu na ich niską wagę. Skupiłbym się też na membranie 2,5 lub 3L, a więc lekkich i jednocześnie wytrzymałych.

Na co jeszcze warto zwrócić uwagę przy wyborze spodni?

Długość. Nosząc spodnie przeciwdeszczowe, staram się opuścić je nisko tak, by opierały się na butach. Patent, który stosuję niekiedy w bardzo złych warunkach to ochraniacze włożone POD spodnie przeciwdeszczowe. Takie rozwiązanie chroni buty przed wpadaniem wody od góry.

Swoboda ruchów. Spodnie nie powinny być ściśle dopasowane, gdyż zimą zakładam je na 2-3 warstwy ubrań. Staram się jednak, by nie było workowate. Zbyt obszerne łopotałyby na wietrze.

Suwaki. Bardzo praktyczny element, pozwalają rozpiąć spodnie i założyć je przez buty, a nawet raki.

Waga. Tak jak w przypadku kurtki skupiam się na wyborze lekkiego laminatu i unikał spodni z osobną podszewką.

O najważniejszych cechach dobrych spodni opowiada ten film, nagrany przez zespół 8a.pl:

5.Peleryna

To pozycja, której nie znajdziesz na mojej licie. Jest bardzo dobrą osłoną, gdy wędrujesz w łatwym terenie, w górach szybko z niej zrezygnowałem. Plącze się pod nogami, szarpie nią wiatr, zahacza o kamienie, drzewa i kijki teleskopowe, w trudnym terenie może być niebezpieczna. Widziałbym ją tylko na nizinach, na szlaku takim jak hiszpańskie Camino. czy polskie szlaki nizinne.

Jak się ubrać?

Każdego z elementów odzieży przeciwdeszczowej używam do określonych zastosowań. Wiatrówki to domena przejść krótkich i szybkich, a także biegów. Zabiorę je, gdy prognoza pogody wskazuje dobre warunki. Lekka, ale obszerna wiatrówka sprawdzi się także zimą, gdy nie ma ryzyka deszczu.

Kurtki z membraną to nieco większy ciężar, ale i wytrzymałość na złą pogodę. Wezmę je na długie szlaki oraz wyprawy w nieznanym i trudnym terenie lub kiedy pogoda jest niepewna.

Kilka patentów na koniec

Gdy wędrujesz w deszczu, tych parę prostych drobiazgów ułatwi Ci życie:

Czapka z daszkiem – włóż ją pod kaptur kurtki, by osłaniała Twoja twarz przed deszczem i usztywniała rant kaptura; pozwoli też rozglądać się na boki.

Parasol – lata wędrówek pokazały mi, że nie ma nic wstydliwego w jego noszeniu! Gdy teren jest łatwy i nie wymaga pomagania sobie rekami, a wiatr nie jest silny, możesz zatknąć go za pasek plecaka i iść w rozpiętej kurtce lub w ogóle ją zdjąć. Zapobiegnie to przepoceniu Twoich ubrań.

Spódnica przeciwdeszczowa/fartuch. Patent amerykańskich długodystansowców, stosowany również przez mężczyzn. Wystarczy kawałek nylonu owinięty wokół bioder, osłaniający krocze, uda i kolana, by dolne partie ciała pozostały suche. Można stosować go zamiast spodni przeciwdeszczowych, jest lżejszy i nie krepuje ruchów. W połączeniu z kurtką przypomina pelerynę, nie lata jednak tak mocno na wietrze. Na krótszych trasach lub gdy wędrujesz między schronami, patent ze spódnicą/fartuchem może być strzałem w 10. Przy wielodniowym deszczu spodnie są jednak bardziej uniwersalne.

I na koniec: o ile nie wędrujesz po pustyni, zabezpiecz swój bagaż przed przemoczeniem i miej w nim suche ubrania na zmianę.