Apteczka w góry wysokie. Jakie wyposażenie i leki zabrać?

Przygotowując się do wspinaczki na dużych wysokościach lub wysoki trekking, powyżej 4 tysięcy metrów, musisz posiadać dobrze wyposażoną apteczkę. Może być ona niezbędna do radzenia sobie z potencjalnymi problemami zdrowotnymi, które pojawiają się w górach wysokich. W poprzednim artykule omówiłem apteczkę na prostsze wyprawy. A jaką apteczkę zabrać na Kazbek, Island Peak, Aconcaguę czy Pik Lenina? Jak wygląda apteczka na trekking w Himalajach? Jak wyglądała moja apteczka w bazie pod Gaszerbrumem?

Początek: co musisz wiedzieć?

• Po pierwsze: nie ma uniwersalnej apteczki pierwszej pomocy. Zawartość apteczki w góry zależy od rodzaju i długości wyprawy. Im bardziej oddalasz się od cywilizacji, tym większa apteczka będzie potrzebna. Ilość sprzętu i leków, które możesz zabrać, zależą też od Twojego poziomu przeszkolenia medycznego.
• Na wyprawy nie zabieram specjalistycznego wyposażenia. Skupiam się, by rzeczy które mam były wielofunkcyjne – a potem improwizuję. Np. zamiast szyn do usztywnienia złamania użyję kijków. To zmniejsza rozmiar mojej apteczki wyprawowej.
• Warto znać historię medyczną każdego członka grupy, ponieważ może to wymagać dodania specjalnych leków lub sprzętu do apteczki. Zwróć uwagę na alergie.
• Jeśli masz niewielkie doświadczenie medyczne, zrób kurs pierwszej pomocy, a potem uzupełnij go szkoleniem z pierwszej pomocy w górach. Zapoznaj się z literaturą o medycynie podróży i medycynie górskiej. Kup i przeczytaj książkę „Pierwsza pomoc w górach” – to szalenie wartościowa lektura. Przeczytaj wytyczne medyczne UIAA, wytyczne Polskiej Rady Resuscytacji. Bardzo polecam kurs ratownika kwalifikowanej pierwszej pomocy!

Jak ma być wyposażona apteczka w góry wysokie?

• Kompletując apteczkę zacznij od pytania: „jakie są możliwe problemy w miejscu, do którego jadę?”. Podstawowa pomoc i urazy to zazwyczaj ten sam komplet opatrunków. Ale już zagrożenia ze strony środowiska mogą być wyjątkowe. Inne problemy napotkasz w dżungli, inne w górach wysokich, inne w Arktyce. Wybierz te, które Cię dotyczą.
• Uporządkuj swoją apteczkę. Gdy wyposażenia jest dużo, trzymaj je w osobnych przegródkach, aby usprawnić dostęp do niego. Najlepiej gdy apteczka jest opakowaniem podzielonym na części, a każda przegródka jest opisana. Tak uszyte są duże apteczki turystyczne (np. mój model Mountain Leader Pro). Niektórzy pakują swoje zestawy medyczne w organizery z przegrodami ze sklepów narzędziowych.
• Każda przegródka musi być opisana. Ułatwia to znalezienie potrzebnych rzeczy bez rozrzucania wszystkiego na ziemię.
• Miękkie przedmioty zabezpiecz w torebkach strunowych przed wilgocią. Maści i płyny trzymaj w sztywnych pojemnikach, aby uniknąć pęknięcia tubek.
• Na wyprawach grupowych każdy powinien mieć małą apteczkę indywidualną z podstawowymi rzeczami, pozostawiając większy zestaw grupowy na poważniejsze sytuacje. W ten sposób apteczka pozostaje kompletna do chwili, gdy jest naprawdę potrzebna.
• W apteczce mam laminowaną listę leków z ich opisem i dawkowaniem.
• Regularnie sprawdzaj daty ważności i uzupełniaj zestaw przed każdą wyprawą, aby wszystko nadawało się do użytku.
• Ważne jest, aby członkowie wyprawy byli przeszkoleni w używaniu apteczki, abyś nie tylko Ty wiedział/a, jak korzystać z jej zawartości.

 

Apteczka w góry wysokie: sprzęt

Oto przedmioty, które uwzględniam w apteczce wyprawowej. Taki zestaw jedzie ze mną na szczyty w rodzaju Aconcagui lub trekking w Himalajach na dużych wysokościach:

• Plastry na skaleczenia
• Plastry żelowe na pęcherze (np. Compeed)
• Paski do zamykania ran (np. Steristrip)
• Plaster w rolce
• Płyn do dezynfekcji (bez alkoholu)
• Rękawiczki. Do wszystkich czynności, gdzie masz kontakt z krwią.
• Maska ratunkowa. Do resuscytacji krążeniowo-oddechowej.
• Rurka nosowo-gardłowa. Służy do ratunkowego udrożnienia dróg oddechowych. Miej także mały żel do nawilżenia rurki przed użyciem.
• Gaza opatrunkowa (kilka sztuk, w tym duże rozmiary). Do opatrywania ran i robienia kompresów.
• Małe gaziki (5×5 cm) lub chusteczki do odkażania.
• Bandaże elastyczne (kilka sztuk, różne szerokości). Do usztywniania skręceń, zwichnięć i złamań.
• Chusta trójkątna. Do tworzenia temblaków.
• Elastyczna siatka opatrunkowa (Codofix). Do podtrzymywania opatrunków i opatrywania trudno dostępnych części ciała. Miej kilka rozmiarów.
• Gaza skompresowana. Do opatrywania głębokich ran poprzez wypełnienie ich gazą i ucisk.
• Opaska uciskowa (staza). Skuteczne narzędzie do tamowania masywnych krwotoków z kończyn, w sytuacjach zagrożenia życia. Stosuje się ją w przypadkach amputacji, zmiażdżeń i głębokich ran, gdy inne metody opatrywania nie działają.
• Opatrunek wentylowy. Na rany klatki piersiowej. Taki opatrunek zapobiega zasysaniu powietrza do jamy klatki piersiowej, ale umożliwia ucieczkę powietrza, likwidując zjawisko odmy.
• Strzykawki i igły. Do wykonania zastrzyku np. z deksametazonu. Miej kilka sztuk, o różnej pojemności (2, 5 i 10 ml).
• Ostrze skalpela.
• Mały zestaw do zszywania ran.
• Opatrunek hydrożelowy na oparzenia. Przezroczysty płat, chroni przed zakażeniem rany, jednocześnie przepuszczając tlen i nie przywiera do niej.
• Tymczasowe wypełnienie stomatologiczne + szpatułka do nakładania. W razie wypadnięcia plomby, gdy dentysta nie jest dostępny.
• Pulsoksymetr. Niezbędny na wysokości do monitorowania nasycenia krwi tlenem.
• Termometr. Do monitorowania temperatury ciała, która może wskazywać na problemy zdrowotne.
• Pęseta. Do usuwania drobnych ciał obcych (wbrew pozorom nie do kleszczy!).
• Nożyczki. Do rozcinania ubrań i uprzęży w razie wypadku, do cięcia bandaży.
• Instrukcje postępowania. Przewodnik dotyczący procedur pierwszej pomocy i dawkowania leków.
• Osobno, obok apteczki znajduje się lekki koc ratunkowy, bardziej praktyczny i mocniejszy niż klasyczna folia NRC.

Wszystkie te rzeczy mieszczą się w apteczce Lifesystem Mountain Leader Pro, widocznej poniżej.

Apteczka jest sprzedawana z bogatym wyposażeniem, ale spora jego część uległa wymianie. Kilka elementów wyleciało, wiele zużyłem, bardzo wiele wymieniłem na takie, które uważam za bardziej funkcjonalne.

Apteczka w góry: leki

Leki w pierwszej pomocy – czy w ogóle możesz ich używać?

Polskie prawo stanowi, że w zakres pierwszej pomocy nie wchodzi podanie leków. Możesz jednak podać poszkodowanemu leki ratujące życie. To adrenalina we wstrząsie anafilaktycznym, aspiryna przy bólu w klatce piersiowej, lek na atak astmy, insulina w razie cukrzycy. Cała reszta to domena medyków – i jest to uzasadnione. Podanie leku to podanie człowiekowi substancji chemicznej, niekiedy o silnym działaniu. To sprawia, że w polskich górach z zasady nie podaję nikomu leków. Oczywiście osoba potrzebująca może SAMA wziąć lek, który uważa za potrzebny.

Osobną kwestią jest wiedza medyczna członków grupy. Jeśli masz w składzie lekarza – wspaniale. Jeśli nie – ryzyko, że postawisz złą diagnozę znacznie wzrasta.

Góry wysokie rządzą się innymi prawami. W moich grupach bardzo często mam klientów wymagających pomocy, którzy nie dysponują jakąś specyficzną substancją. Zdarza się też, że stan osoby poszkodowanej wymaga podania jakiegoś leku, np. na chorobę wysokościową. Jeśli w obozie 3. na Aconcagui czy Piku Lenina Twój partner/partnerka zacznie mieć objawy obrzęku mózgu, poza szybką ewakuacją może wymagać podania leku. I tu mamy podwójny problem: osoba „nie-medyczna” nie może podać leku, a ten konkretny w dodatku podaje się w zastrzyku.

Zasady pierwszej pomocy w wysokich górach trzeba więc czasem mocno nagiąć. Oznacza to, że osoby bez wykształcenia medycznego będą stawiać diagnozę i podawać leki, a w apteczce znajdzie się mnóstwo rzeczy, które w „normalnym” życiu przepisałby tylko lekarz. Liderzy wypraw muszą znać ich działanie, a przy tym muszą umieć postawić choćby przybliżoną diagnozę. Nie będąc medykami, muszą umieć zrobić domięśniowy zastrzyk czy osłuchać pracę czyichś płuc.

Właśnie dlatego tak ważne jest przeszkolenie siebie i innych osób w grupie w zakresie medycyny wysokogórskiej.

Mając w głowie to zastrzeżenie – jakie leki zabieram w góry wysokie? Ta lista to zestaw z którym jadę na trekking w Himalaje lub na szczyt pokroju Chimborazo, Aconcagui, Piku Lenina czy Gaszerbrumu, mając dużą grupę uczestników lub mając w zespole tragarzy.

Lista leków na trekking wysokogórski lub wysoki szczyt

Leki osobiste

• Uwzględnij wszystkie regularnie przyjmowane leki.

Leki na chorobę wysokościową
Stosując je, musisz wiedzieć jakie są wskazania , ich działanie i dawkowanie. Używaj ich tylko po konsultacji z lekarzem, ratownikiem lub doświadczonym liderem wyprawy.

• Diuramid / acetazolamid (ang. Diamox). Wspiera leczenie choroby wysokościowej, przyjmowany profilaktycznie może wspierać aklimatyzację.
• Deksametazon. Stosowany w leczeniu wysokościowego obrzęku mózgu (HACE) w ciężkich przypadkach.
• Nifedypina (niedostępna w Polsce) lub jej zamiennik nitrendypina. Do leczenia wysokościowego obrzęku płuc (HAPE). Alternatywą tych dwóch może być sildenafil (Viagra).

Leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe

• Paracetamol. Skuteczny na bóle głowy, bóle ciała i gorączkę.
• Ibuprofen. Zmniejsza stan zapalny i ból. Przyjmować z jedzeniem, aby uniknąć rozstroju żołądka.
• Ketoprofen. Stany zapalne i bóle, np. zęba.
• Aspiryna. Oprócz działania przeciwbólowego zmniejsza krzepliwość krwi.

Leki żołądkowo-jelitowe

• Loperamid (ang. Imodium). Hamuje pracę jelit, ale nie działa na przyczynę zatrucia.
• Nifuroksazyd. Wszechstronny środek na zatrucia.
• Xifaxan. Skuteczny na biegunkę podróżnych.

Antybiotyki

• Popularne antybiotyki to np. Amoksycylina i azytromycyna. Jako wsparcie mam też przeciwbakteryjny metronidazol. Do leczenia infekcji i zatruć. Stosować z rozwagą i tylko wtedy, gdy jest to konieczne.

Nawodnienie

• Tabletki elektrolitowe. Pomagają w utrzymaniu poziomu nawodnienia, szczególnie na dużej wysokości.

Leki przeciwhistaminowe

• Na reakcje alergiczne i ukąszenia owadów.

Maść antybiotykowa

• Do leczenia skaleczeń i otarć.

Krople do oczu

• Zapalenie spojówek, stany zapalne, zespół suchego oka. W góry zabieram Sulfacetamidum lub Floxal.

Maść na oparzenia i odmrożenia

• Argosulfan / sofargen / maść z aloesu – działanie każdej jest nieco odmienne. Jadąc w bardzo zimne rejony sprawdź czy któryś z tych preparatów może mieć zastosowanie.

Choroba lokomocyjna

• Przydatne podczas długich podróży pojazdami.

Leki nasenne

• Na wysokości bezsenność bywa częsta, możesz rozważyć zabranie sprawdzonego (to ważne!) leku na nią.

Pastylki na gardło

Tabletki do oczyszczania wody

• Aby zapewnić bezpieczną wodę pitną.

Żel energetyczny (1-2 sztuki)

• W przypadku wyczerpania.

Tlen

• Używany jako wspomaganie przez wspinaczy podczas wejść na szczyty, jest też substancją medyczną. Podawany w chorobie wysokościowej łagodzi objawy i umożliwia oczekiwanie na ewakuację. Idąc w grupie turystycznej prawie na pewno nie będziecie nieść tlenu medycznego. Zazwyczaj jest on dostępny w górskiej klinice lub dobrze wyposażonej bazie.