Jak wędrować w upale/na pustyni? Cz. 1 – ubiór na pustynię

Pustynia oznacza odkryty teren i zazwyczaj wysoką temperaturę. Kombinacja tych dwóch czynników tworzy nieprzyjazne środowisko, do którego jedynie nielicznym udało się przystosować. Wędrówka na niej stawia człowiekowi zupełnie inne wymagania, niż marsz przez europejskie góry, w klimacie umiarkowanym.

Pierwsze wyobrażenie pustyni, jakie zazwyczaj mamy, to rozgrzane morze piasku. To nie zawsze prawda. Pustynia może być kamienista lub żwirowa – do takich należy np. mongolska Gobi. Może także być słona, niczym południowoamerykańska Salar de Uyuni. Na pustyni Atacama napotkasz słone mokradła. Temperatura też nie jest wyznacznikiem – w sercu Półwyspu Arabskiego napotkasz +50°C, zaś na Gobi nawet -30°. Cechą wspólną pustyń jest jednak gorąco (jeśli nie przez cały rok to przynajmniej okresowo) i znikoma ilość opadów: pustynie występują zazwyczaj w głębi kontynentu lub miejscu odizolowanym wysokimi łańcuchami górskimi, zatrzymującymi wilgotne powietrze.

Planując przejście gór Iranu jesienią 2014, a potem przejście Izraela i Palestyny tej zimy i wiosny, szczególną uwagę musiałem poświęcić ubraniom na te wyprawy. Wędrówka przez Zagros czy pustynie Bliskiego Wschodu to marsz w gorącym i suchym klimacie. Jak ubrać się na pustynną wędrówkę? Poniższy tekst opisuje mój system ubioru na pustynię. Sprawdził się on podczas wędrówki górami Zagros w 2014 r., a obecnie służy mi podczas marszu przez Izraelski Szlak Narodowy.

Co i dlaczego ubierać na pustyni?

Wydawać by się mogło, że na pustyni konieczne jest jak najlżejsze ubranie. ale wbrew pozorom krótkie spodenki i koszulka odpadają – słońce spali każdy odsłonięty kawałek skóry. Narażenie na działanie słońca, pomnożone przez ilość dni daje potężną ilość promieni UV przed którymi muszę szukać osłony. Rozbieranie się na pustyni to ostatnia rzecz, którą warto robić, nawet jeśli umysł podpowiada, że przyniesie to ochłodę. W długich spodniach i koszuli z długimi rękawami jesteśmy chronieni przed oparzeniami, nasz organizm nagrzewa się mniej, mniej także tracimy wody. Pustynny ubiór musi być lekki i przewiewny, by chłodził mnie każdy podmuch, ale zakrywający możliwie dużo. Do tego konieczna jest warstwa termiczna na duże wysokości i chłodne noce. Nieodzownym elementem jest także nakrycie głowy, chroniące przed udarem słonecznym. Na koniec buty, odpowiednie do marszu w gorącym klimacie.

Buty

Wiele osób poleca modele sięgające za kostkę. Zapobiega to wpadaniu do środka piasku i żwiru, których drobiny łatwo mogą spowodować obtarcia stóp, a w konsekwencji zakażenie. Kilka firm produkuje buty przeznaczone na pustynię. Są to modele wysokie, ale lekkie i oddychające, bez grubej skóry i membrany, np. Meindl Safari Mid, Meindl Sahara lub Kupczak 17404 BW Light.

Na szczęście pustynie Bliskiego Wschodu to częściej skała i kamienie niż piasek. To spowodowało, że jesienią 2014 r., ruszając w irański Zagros, zabrałem lekkie buty podejściowe. Niskie, ale na dość sztywnej podeszwie, co uratował mnie potem w skalnej ścianie, na jaką niespodziewanie trafiłem. W połączeniu z lekkimi stuptutami biegowymi, które zapobiegały wpadania żwiru, były doskonałym wyborem na taką wędrówkę.

Jadąc na Izraelski Szlak Narodowy zdecydowałem się na podobne rozwiązanie. Tym razem moim wyborem stały się buty podejściowe Salewa Mountain Trainer. Takie buty są dostatecznie precyzyjne, by umożliwić marsz nawet poza ścieżkami, a przy tym lekkie i wygodne, nie tylko jako buty w teren, ale i na wędrówki po miastach.

Osoby wędrujące po pustyniach wybierają czasem wysokie buty, argumentując to ochrona przed ukąszeniami węży. Na szczęście zwierzęta te nie są największym niebezpieczeństwem na Bliskim Wschodzie. Podczas przejścia Zagrosu spotkałem tylko jednego z nich, zupełnie niejadowitego.

Ubrania na upał

Koszula na pustynię musi być przewiewna, dobrze odprowadzać wilgoć i chronić przed słońcem. W wysokich temperaturach odpada większość koszulek syntetycznych, które są zbyt gęsto tkane, by zapewnić odpowiednia wentylację. Do tej pory używałem 3 wariantów:

Len – sporą część Iranu przeszedłem w koszuli z długim rękawem, wykonanej z lnu (na zdjęciu poniżej). Był to model szyty przez Kwarka, obecnie nie produkowany. Cienki len chłodzi ciało, nie przepuszczając przy tym słońca. Jest bardzo lekki i nie wymaga prania nawet po wielu dniach. Kłopotem jest niska wytrzymałość mechaniczna. Moja lniana koszula wytrzymała 1,5 miesiąca marszu, po czym zamieniła się w sito.

Poliester – bardzo długo szukałem alternatywy dla lnu, możliwie lekkiej i przewiewnej, ale wytrzymałej. I chyba ją znalazłem, ponownie za sprawą Kwarka. To dzianina znacznie cieńsza niż klasyczny Polartec Power Dry, który nie nadaje się na duże upały. Nazwy nowego materiału jeszcze nie znam (pytajcie Kwarka), ale już polecam ponad wszystko. Chłodzi skórę, jednocześnie osłaniając ją przed słońcem, jest wytrzymały, bardzo lekki i bardzo elastyczny. Mój ideał, przynajmniej na tę chwilę.

Poliamid – sceptycznie podchodziłem do nylonu jako materiału na upały. W drodze przez izraelską pustynię Negev przetestowałem jednak koszulę z materiału Nylon Supplex, przypominającego w dotyku cienką i lekką bawełnę (model Ayacucho Altay Shirt). Długie rękawy, kołnierzyk i kieszenie na piersiach – to klasyczna koszula „podróżnicza”, w której mogę pozować pośrodku dżungli lub pustyni, wyglądając, jakbym zjadł zęby na tym, co właśnie robię… Takie ubranie jest jednak funkcjonalne, a przy tym znacznie bardziej wyjściowe, niż sprany t-shirt. Dzięki niej nie wstydzę się przekroczyć progu czyjegoś domu.

Spodnie – nylonowe spodnie Marmot Cruz Pants w jasnym kolorze, który dobrze chroni przed przegrzaniem nawet w silny upał. Są bardzo lekkie, dość przewiewne i wytrzymałe mechanicznie. Przeszedłem w nich około 1500 km przez góry Iranu oraz 800 km granią Pirenejów. Rozpadają się jednak powoli i to prawdopodobnie ich ostatnia przygoda.

Kapelusz – Hyperkewl Ranger Cap. Dzięki chłodzącym włóknom znajdującym się wewnątrz, po namoczeniu skutecznie chłodzi głowę. Producent wycenia czas chłodzenia 5-10 godzin, choć w pustynnym upale Izraela to raczej 3-5 godzin. Skutecznie zmniejsza pocenie oraz zapotrzebowanie na wodę pitną, a szerokie rondo chroni przed słońcem.

Osłona twarzy – autorski patent Kasi, właścicielki Kwarka. Z białej, cienkiej siatki uszyła dla mnie osłonę, której używałem niekiedy w Iranie. To „tunel” z materiału, który za pomocą dwóch małych pętli zawiesza się na okularach, czapce czy kapeluszu. Jasna siatka jest przewiewna, jednak odbija większość słońca, idealnie osłaniając wszystko poniżej linii oczu. W Izraelu używam jej na szyję, gdyż twarz jest dostatecznie chroniona kapeluszem.

Okulary – to nie ubranie, ale jednak nieodzowna część ochrony przeciwsłonecznej. Używam od lat modelu Julbo Colorado, ze szkłami klasy 4.

Na chłodne dni i noce

Na pustyni muszę spodziewać się chłodnych nocy i dni niepogody. Na takie okoliczności idealna będzie koszulka merino (Icebreaker Bodyfit 200 Zone), sprawdzoną zimą na Ukrainie oraz Szlaku Orlich Gniazd. Łączy niską wagę i dobrą termikę. Jak każde ubranie z wełny merino nie przechodzi przykrymi zapachami, co niweluje potrzebę częstego prania.

Moja warstwą termiczną jest bluza z powerstrechu. To rezerwa na temperatury w okolicy 5-10°C, panujące tu nocą.

Cienki buff z elastycznego materiału – jako czapka na chłodne dni, osłona twarzy przed piaskiem, dodatkowa ochrona przed słońcem, chustka, ręcznik, opaska, słowem – wielofunkcyjny element na wiele okazji.

Wiatrówka – nie spodziewając się deszczu zdecydowałem się na lekką wiatrówkę z Pertex Quantum. Bardzo lekka, zwija się do rozmiarów piłki tenisowej. Chroni przed krótkim deszczem oraz wiatrem, idealna, gdy nie potrzebujesz kurtki z membraną.

Bielizna

Skarpety – mój zestaw to 4 pary ultracienkich skarpet biegowych z Coolmaxu Expansive Runner, w których przeszedłem m.in. Główny Szlak Beskidzki, bardzo lekkie, ale niezbyt trwałe.

Majtki – 2 pary z elastycznego materiału połączenia nylon/lycra.

Gdy wszystkie części ubioru ułożyłem obok siebie, całość (bez butów, jednej koszulki i spodni jakie będę miał na sobie) utworzyła niewielką kupkę o wadze poniżej kilograma. taki zestaw jest jednak wszystkim, czego potrzebuje do wędrówki przez pustynie, dając osłonę w zmiennych, zazwyczaj upalnych temperaturach.